ADHD - pomóż dziecku dietą

Ze strony : http://aktywniepozdrowie.pl/ 

ADHD - pomóż dziecku dietą

dr Sa’eed Bawa
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Badania wykazują, że odpowiednia dieta zwiększa skuteczność innych metod leczenia tego schorzenia. Sprawdź, jakie produkty szkodzą twojemu dziecku, i zapoznaj się z niezwykle dokładnymi wskazaniami dietetycznymi.

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder), czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzenia uwagi oraz ADD (Attention Deficit Disorder), czyli zaburzenia uwagi – mają podłoże genetyczne i dotyczą ok. 2% dzieci i młodzieży. W Polsce ADHD i ADD to uznane jednostki chorobowe, jednak niewiele z tego wynika dla praktyki. Większość dzieci dotkniętych tymi schorzeniami nie jest prawidłowo diagnozowana, a przez to nie jest właściwie leczona.

Łagodzenie objawów dietą

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatrów uważa, że składniki pokarmowe diety mogą mieć wpływ na rozwój i pogłębienie objawów zespołu nadpobudliwości (ADHD). Obecnie uważa się, że spożycie np. cukru, czy produktów zawierających konserwanty oraz żywności przetworzonej zawierającej izomery trans (frytki, pączki, ciasteczka, hamburgery itd.), może przyczyniać się do powstawania zespołu nadpobudliwości.

Z kolei dużo korzyści przynosi pacjentom ograniczenie spożycia niektórych produktów spożywczych, m.in. mleka i produktów mlecznych zawierających kazeinę, pszenicy i innych źródeł glutenu, czekolady, i takich substancji jak cukier, środki konserwujące i barwniki. Liczne badania obserwacyjne wykazują, że dieta eliminacyjna zwiększa skuteczność innych metod leczenia tego schorzenia.

Najważniejsze zalecenia dietetyczne

1. Eliminowanie kofeiny z diety
2. Ograniczenie spożycia cukrów prostych
3. Ograniczenie spożycia salicylanów – problemy
4. Ograniczenie spożycia tłuszczów trans
5. Unikanie produktów uczulających (w tym dodatków do żywności)
6. Zwiększenie spożycia kwasów tłuszczowych omega-3
7. Stosowanie diety poprawiającej funkcjonowanie mózgu

1. Eliminowanie kofeiny z diety

Kofeina stymuluje centralny układ nerwowy. Powoduje utratę wody oraz wypłukiwanie wapnia i magnezu z organizmu, co może prowadzić do odwodnienia i zmniejszenia rezerw tych składników mineralnych. Spożycie dużej ilości kofeiny przez dzieci prowadzi do bezsenności, nadmiernej nerwowości i pobudliwości. Niektóre dzieci, podobnie jak niektórzy dorośli, są bardziej niż inne wrażliwe na kofeinę.

Kofeina występuje w kawie, czarnej herbacie, napojach orzeźwiających typu cola, czekoladzie i wielu lekach na bóle głowy i przeziębienie. Kofeina zawarta w małej puszcze coli ma większy wpływ na organizm dziecka niż osoby dorosłej, co jest powodowane mniejszą masą ciała. Maksymalna dopuszczalna ilość kofeiny na dobę dla dzieci w wieku 4–6 lat to 45 mg, w wieku 7–9 lat – 62,5 mg, a w wieku 10–12 lat – 85 mg.

Źródła kofeiny

Produkt	Wielkość porcji	Zawartość kofeiny
Napój orzeźwiający typu cola	puszka (330 ml)	36–46 mg
Herbata typu Iced Tea	puszka (330 ml)	25 mg
Napój kakaowy	szklanka (250 ml)	6 mg
Kawa	szklanka (250 ml)	76–179 mg
Herbata	szklanka (250 ml)	15–50 mg
Ciemna czekolada	42 gramy	10 mg
Czekolada mlecza	56 gramów	14 mg
Leki na przeziębienie	1 tabletka	30 mg

2. Ograniczenie spożycia cukrów prostych

Cukry proste, np. cukier stołowy, powodują duże i gwałtowne wahania w stężeniu glukozy we krwi, co prowadzi do zmiany nastroju i zmniejszenia koncentracji – są to typowe objawy zespołu nadpobudliwości. Liczne badania naukowe wykazują, że dzieci z zespołem nadpobudliwości spożywają więcej cukru niż inne dzieci i ograniczenie spożycia tego składnika poprawia koncentrację nawet u dzieci bardzo trudnych. Uwaga! Drastyczne ograniczenie spożycia cukru może mieć skutki uboczne w postaci bólów głowy i nerwowości, dlatego ilość cukru w diecie należy zmniejszać stopniowo.

W chowanego z cukrem

Ważkim problemem związanym z wprowadzaniem ograniczenia cukru w diecie jest „cicha” obecność dużych jego ilości w wielu produktach spożywczych. W szklance jogurtu owocowego może znajdować się aż 11 łyżeczek cukru! Poniższa tabela demaskuje niektóre, spożywane często na co dzień, produkty.

Zawartość cukru ukrytego w wybranych produktach spożywczych

Rodzaj produktu	Ilość produktu	Ekwiwalent cukru stołowego
Substancje słodzące
Miód	1 łyżeczka do herbaty	1 ½ łyżeczki do herbaty
Cukier	1 łyżeczka do herbaty	1 łyżeczka do herbaty
Napoje
Oranżada rozpuszczalna	330 ml (mała puszka)	12 łyżeczek do herbaty
Cola	330 ml (mała puszka)	10 łyżeczek do herbaty
Tonik	330 ml (mała puszka)	8 ½ łyżeczek do herbaty
Słodycze
Milky Way	60 g	9 łyżeczek do herbaty
Twarde cukierki	4 cukierki	3 ½ łyżeczki do herbaty
Guma balonowa	1 listek	2 łyżeczki do herbaty
Przetwory mleczne
Jogurt beztłuszczowy:
Owocowy	1 szklanka	11 łyżeczek do herbaty
Naturalny	1 szklanka	4 łyżeczki do herbaty
Wyroby piekarnicze
Ciasteczka z owsianki	2 sztuki	½ łyżeczki do herbaty
Krakersy grahamowe	2 sztuki	1 łyżeczka do herbaty
Twinkies	1 batonik	8 ½ łyżeczki do herbaty
Ciasta drożdżowe	1 kawałek	4 łyżeczki do herbaty
Owoce z puszki
Gruszki w gęstym syropie	½ szklanki	5 łyżeczek do herbaty
Gruszki w rozcieńczonym syropie	½ szklanki	3 ½ łyżeczki do herbaty
Gruszki w wodzie	½ szklanki	1 ½ łyżeczki do herbaty

3. Ograniczenie spożycia salicylanów – problemy

Wiele dzieci z zespołem ADHA nie toleruje salicylanów – naturalnych związków występujących w warzywach, owocach i innych nieprzetworzonych produktach, jak też związków chemicznych, które są używane jako konserwanty. Salicylany blokują powstawanie długich łańcuchów kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, które są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania mózgu. Z uwagi na to, że wiele produktów spożywczych zawiera salicylany, ograniczenie spożycia lub eliminowania ich z diety może doprowadzić do szeregu niedoborów pokarmowych. W związku z powyższym należy zwiększyć spożycie produktów bogatych w omega-3. Produktami bogatymi w długołańcuchowe kwasy tłuszczowe są: olej rzepakowy, olej z wiesiołka dwuletniego, olej z ogórecznika, olej lniany, olej z nasion sezamu oraz ryby morskie. Najlepszym źródłem kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 są ryby z zimnych wód, ale mogą być zanieczyszczone metalami ciężkimi, szczególnie rtęcią.

Zawartość salicylanów w wybranych produktach spożywczych

Produkty o małej ilości salicylanów	Produkty o umiarkowanej ilości salicylanów	Produkty o dużej ilości salicylanów
Ryby	Czerwone słodkie jabłka	Jabłka (Granny Smith, Gala)
Skorupiaki	Grejpfruty	Czereśnie
Drób	Kiwi	Wiśnie
Wszystkie gatunki świeżego mięsa	Cytryny	Liczi
Jaja	Mango	Mandarynki
Produkty mleczne	Gruszki ze skórką	Brzoskwinie
Produkty zbożowe	Persymona	Kiełki lucerny
Jabłko (Golden delicious)	Rabarbar	Bób
Banany	Arbuzy	Brokuły
Obrane gruszki	Szparagi	Ogórki
Papaja	Zielona fasola	Bakłażany
Pędy bambusa	Buraki	Szpinak
Brukselka	Kalafiory	Miód
Kapusta	Pasternak	Kawa
Seler	Cebula	Herbaty owocowe
Groch	Ziemniaki w mundurkach	Morele
Fasola	Dynia	Owoce jagodowe
Por	Kukurydza	Winogrona
Soczewica	Rzepa	Śliwki
Sałata	Orzechy	Pomarańcze
Groszek	Kokosy	Ananasy
Obrany ziemniak	Nasiona sezamu	Daktyle
Szarlotka	Marchew	Suszone śliwki
Czosnek	Pieczarki	Dżemy
Kakao		Marmolada
Czekolada		Wszystkie soki owocowe
Orzechy nerkowca		Papryka ostra
		Oliwki
		Rzodkiewki
		Pomidor
		Przetwory pomidorowe
		Zioła i przyprawy
		Ocet
		Herbata miętowa

4. Ograniczenie spożycia tłuszczów trans

Obecnie uważa się, że spożycie żywności przetworzonej zawierającej izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych (frytek, pączków, ciasteczek, hamburgerów itd.), może przyczyniać się do powstawania zespołu nadpobudliwości. Wielu badaczy wykazało występowanie problemów wychowawczych u młodzieży, której dieta składa się głównie z wysokokalorycznej żywności typu fast food, obfitującej w izomery trans. Problemy te dotyczą zmian osobowościowe, nerwowości i agresywnego zachowania.

Trudna młodzież i fast food

Tłuszcze trans zaburzają produkcję długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, które są bardzo ważne dla prawidłowego funkcjonowania mózgu. Produkty zawierające izomery trans są ubogie w składniki pokarmowe, takie jak cynk, magnez, B₁ i B₆, które z kolei są niezbędne dla powstawania długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Dodatkowo witamina B₁ jest potrzebna do produkcji neurotransmiterów: dopaminy oraz serotoniny, która poprawia nastrój. Zapasy witaminy B₁ są niewielkie i mogą być wyczerpane w ciągu kilku tygodni stosowania diety ubogiej w tą witaminę.

Aby dowiedzieć się więcej o izomerach trans nienasyconych kwasów tłuszczowych i ich szkodliwym wpływie na organizm człowieka, przeczytaj cykl artykułów poświęconych tej tematyce pt. Tłuszcze znane a nieznane. 

5. Unikanie produktów uczulających (w tym dodatków do żywności)

Istnieje silna zależność pomiędzy występowaniem alergii pokarmowych a zespołem ADHD, dlatego należy rozważyć ograniczenie spożycia lub wykluczenie z diety produktów zawierających silne alergeny. Różne badania naukowe wykazują występowanie alergii pokarmowych u ponad 60% dzieci z zespołem ADHD. Produkty zawierające silne alergeny to: pszenica, ryby, skorupiaki, orzechy ziemne, orzechy drzewne, soja, mleko i jaja. Ostatnie badania wykazują, że substancjami alergennymi są również barwniki i dodatki do żywności (np. glutaminian sodu) oraz konserwanty, które powodują niepożądane reakcje u dzieci z zespołem ADHD.

Dodatki do żywności wywołujące niepożądane reakcje u dzieci z zespołem ADHD

Dodatek do żywności	Miejsce występowania	Potencjalne problemy
E102 (Tartrazyna)	cukierki, ciasteczka, niektóre konserwowane groszki	nadpobudliwość, astma, wypryski
E124 (Ponceau 4R)	cukierki, ciasteczka, napoje	alergia, nietolerancja pokarmowa
E110 (Sunset Yellow)	cukierki, napoje, lody	dyskomfort przewodu pokarmowego, alergia
E122 (Carmoizyna)	ciasteczka, cukierki, żelki	alergia, nietolerancja pokarmowa
E104 (Quinoline Yellow)	cukierki, niektóre ryby wędzone, pikle	nadpobudliwość, astma, wypryski
E129 (Allura Red)	napoje orzeźwiające, kiełbasy koktajlowe	nadwrażliwość
E211 (Benzoesan sodu)	napoje orzeźwiające, wyroby piekarnicze	nadwrażliwość, astma

Szersze spojrzenie na dodatki do żywności

Warto unikać również innych substancji o stwierdzonym szkodliwym wpływie na organizm człowieka, zwłaszcza że niektóre z nich są szczególnie szeroko stosowane, jak np. glutaminian sodu czy aspartam.

• Glutaminian sodu: może prowokować bóle głowy i objawy astmy u osób wrażliwych. U dzieci wrażliwych glutaminianu sodu może wywołać ataki podobne do padaczki. Jest to wzmacniacz smaku wykorzystany do wielu potraw m.in. rosołu, zup, gulaszu, sosu i potraw mięsnych.
• Aspartam: jego głównym składnikiem jest aminokwas fenyloalanina szeroko wykorzystany przez przemysł spożywczy do produkcji napojów orzeźwiających i wyrobów cukierniczych. Wykazano, że aspartam może podwajać ilość fenyloalaninę w mózgu, a podawanie diety wysoko węglowodanowej razem z aspartamem jeszcze bardziej zwiększa ilość tego aminokwasu w mózgu. Z kolei wysoka koncentracja fenyloalaniny w mózgu ma związek z agresją i przemocą oraz obniżeniem ilości serotoniny w mózgu. Wykazano zależność pomiędzy obniżoną koncentracją serotoniny w mózgu a nadpobudliwością i agresywnym zachowaniem.
• Tartrazyna: wywołuje niepożądane reakcje, podobnie jak środki zawierające kwas acetylosalicylowy np. aspiryna, czyli np. zaburzenia przebiegające ze zwężeniem dróg oddechowych, łącznie z astmą.
• Benzoaty (E210-E219): prowokują pokrzywkę, obrzęk naczyń i astmę. Ponadto wykazano bezpośredni ich udział w rozwoju nadpobudliwości. Interakcja benzoesanu sodowego czy potasowego z witaminą C (niektóre napoje orzeźwiające zawierają oba związki) prowadzi do powstawania benzenu, który ma działanie rakotwórcze. Znajdują się głównie w rybach marynowanych, produktach spożywczych zawierających owoce jako wypełniacze, dżemach, napojach orzeźwiających i piwie.
• Siarczyny (E220-E227): wykazano ich związek z występowaniem typowych objawów alergii, takich jak: świąd, pokrzywka, obrzęk naczyń i astma. Występują głównie w suszonych owocach, sokach owocowych syropach, deserach mlecznych na bazie owoców, piwie i winie.
• Azotany i azotyny (E249-E252): mogą być przyczyną bólów głowy u osób wrażliwych. Poza tym substancje te mogą być przekształcone w substancje rakotwórcze. Znajdują się w bekonie, szynce, mięsie peklowanym i niektórych serach żółtych.

6. Zwiększenie spożycia kwasów omega-3

Wiele badań naukowych wykazuje zależność pomiędzy niedostatecznym spożyciem kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 a występowaniem zespołu nadpobudliwości. U wielu dzieci z nadpobudliwością i zespołem ADHD obserwuje się objawy niedoborów tych kwasów, takie jak: nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, sucha skóra, egzema, suche włosy, łupież, łamliwe paznokcie, astma. Interesujące jest to, że u chłopców, których zapotrzebowanie na niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe jest większe, notuje się większe ryzyko zespołu nadpobudliwości niż u dziewcząt.

Skąd niedobory?

Deficyt niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych u dzieci z zespołem ADHD powstaje nie tylko z powodu niedostatecznego spożycia produktów, które je zawierają, lecz także w wyniku zwiększonego zapotrzebowania na te kwasy, złego wchłaniania i zmniejszenia zdolności przekształcania tych kwasów w substancje potrzebne do prawidłowego funkcjonowania mózgu (czyli w kwasy EPA i DHA). Przekształcenie to może być zakłócane przez częste spożywanie przez dzieci z zespołem ADHD produktów, które zawierają izomery trans, salicylany, pszenicę i przetwory mleczne. Proces transformacji kwasów tłuszczowych w EPA i DHA jest też hamowany przez niedobory niektórych witamin i składników mineralnych – witaminy B₃ (niacyna), B₆, C, biotyny, cynku i magnezu.

Omega-3 – ochrona przed agresją

Korzyści ze spożywania produktów bogatych w kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 wykazano w badaniach przeprowadzonych wśród więźniów w Wielkiej Brytanii. Zaobserwowano u nich zmniejszenie agresji i przemocy pod wpływem spożycia długołańcuchowych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Te kwasy tłuszczowe zapobiegają depresji, głównie dzięki poprawie funkcjonowania mózgu, zmniejszeniu napięcia psychicznego oraz poprawie nastroju.

7. Stosowanie diety poprawiającej funkcjonowanie mózgu

Prawidłowe odżywianie dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej polega nie tylko na eliminowaniu z diety pokarmów o stwierdzonym szkodliwym wpływie na ich organizm, lecz także na uwzględnianiu w jadłospisie takich składników i produktów, które poprawiają funkcjonowanie mózgu i pozytywnie wpływają na nastrój.

Składniki pokarmowe poprawiające funkcjonowanie mózgu i nastrój

Składnik	Sposób działania	Źródła pokarmowe
Glukoza	Główne źródło paliwo dla mózgu.	Otrzymana w wyniku rozkładu węglowodanów w organizmie, np. skrobi pochodzącej z makaronów, ziemniaków, ryżu brązowego, zbóż i in.
Kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3	Bardzo duża koncentracja w mózgu. Regulują przepuszczalność błon, poprawiają ogólne krążenie krwi, a więc przepływ krwi do mózgu, powodują zmniejszenie napięcia mózgu psychicznego i poprawienie koncentracji, łagodzą depresję.	ryby tłuste (łosoś, pstrąg, sardynki i tuńczyk), owoce morza, jaja wzbogacone w omega-3, nasiona lnu, olej rzepakowy, orzechy włoskie i in.
Jod	Niezbędny dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania mózgu u dzieci i niemowląt.	ryby, owoce morza, sól jodowana, glony morskie
Żelazo	Niezbędne w procesie dostarczania energii i tlenu komórkom, poprawia nastrój, funkcje poznawcze i wyniki w nauce.	Chude mięso czerwone, wieprzowina, drób i ryby są najlepszym źródła żelaza łatwo przyswajalnego. Warzywa strączkowe, zielone warzywa liściaste.
Cynk	Poprawia koncentrację i funkcje poznawcze.	owoce morza, zwłaszcza krewetki, chude czerwone mięso, wątroba, drób, orzechy, całe ziarna zbóż i produkty z grubego przemiału
Kwas foliowy	Wpływa na syntezę neurotransmiterów (serotoniny, dopaminy, noradrenaliny).	produkty wzbogacone w foliany, groszek, owoce cytrusowe, zielone warzywa liściaste
Witamina B12	Działa podobnie jak kwas foliowy. Bierze udział w wytwarzaniu komórek nerwowych oraz w metabolizmie tłuszczu i węglowodanów.	chude mięso, drób, jaja, ryby, produkty mleczne, napoje sojowe wzbogacone w B12
Witamina B6	Działa podobnie jak kwas foliowy. Bierze udział w metabolizmie białka.	chude mięso, drób, ryby, drożdże, orzechy, całe ziarna zbóż, warzywa